‘Iedereen die ons treft, die treffen wij net zo hard terug’ – de Israëlische leider Netanyahu wordt niet moe om dat principe telkens te herhalen. Geen vreemde uitspraak na de Holocaust en het daarna zwaar bevochten bestaan van de staat Israël. Overleven kweekt vanzelf hardheid, anders overleef je niet… Intussen kun je zo hard worden dat je jezelf daarin kwijtraakt. Wat zijn de grenzen van vergelding?

In Deuteromium 19: 21 vinden we een beroemde / beruchte uitdrukking: “Heb geen medelijden en eis een leven voor een leven, een oog voor een oog, een tand voor een tand, een hand voor een hand, een voet voor een voet“. Dat klinkt ons nogal hardvochtig in de oren, maar toch zat hier juist een matigend (!) beginsel in dat we ook nu nog altijd terugvinden in ons strafrecht: een misdaad vraagt om proportionele vergelding. Proportioneel, want een gebod als dit wil paal en perk stellen aan de indertijd (en nu!) uitzichtloze gewoonten als bloedwraak en stamvetes, waarin wraak nieuwe wraak opriep en dus een eindeloze keten van geweld en haat in gang zette. Het gebod eist vergelding, maar op maat – en dan moet het daarmee ook klaar zijn.

Intussen moeten we nooit vergeten dat onze Heer Jezus Christus Zich scherp keert tégen deze uitdrukking als regel van wraak in ons persoonlijk leven: Mattheüs 5: 38 – 42. Wraak moeten we maar aan de HERE overlaten, die rechtvaardig zal oordelen, zo neemt ook Paulus de woorden van onze Heer over in Romeinen 12: 19. Echter, wat voor ons persoonlijk geldt, geldt daarmee niet voor de overheid, die – zo zegt de apostel onmiddellijk daarna! – juist de taak heeft om het kwaad te wreken in Gods Naam. De overheid moet het zwaard hanteren (Rom. 13: 4) om het goede en de onschuldigen te beschermen. Intussen kent de Bijbel ook daarin weer de gedachte aan proportioneel geweld: de zgn. oorlogswetten in bv. Deuteronomium 20 verzetten zich tegen een totale vernietigingsoorlog. Ook een rechtvaardige oorlog moet toekomst open houden voor een vijand en voor de natuur!

Hoe kom ik daar nu allemaal op? Al een half jaar voert het Israëlische leger in de Gazastrook een meedogenloze vergeldingscampagne tegen de terreurbeweging Hamas. De gevolgen voor de Palestijnse bevolking aldaar zijn catastrofaal: duizenden doden, nog meer gewonden, platgebombardeerde huizen en gebouwen, ziekten, hongersnood. Ten hemel schreiend! De terechte vraag is: is dit geweld proportioneel?

Let wel: de eerste verantwoordelijkheid voor al deze ellende ligt bij Hamas. Zij voerden op 7 oktober een onvoorstelbare pogrom uit op Joodse mensen: men moordde en verkrachtte er op los en sleepte gijzelaars mee van alle leeftijdsgroepen. Het was een soort SS-Sondergruppe die los ging midden in het toevluchtsoord Israël. Men wist dat men daarmee een open zenuw van de Israëlische bevolking zou raken en men hoopte op een gewelddadige vergelding. Al die duizenden Palestijnse doden komen Hamas prima uit: voor hen is dit een win-win-situatie. Leed en ellende van de eigen bevolking interesseert hen niets: men verschuilt zich tussen burgers en in ziekenhuizen om zoveel mogelijk slachtoffers uit te lokken. Een staakt-het-vuren en dus hulp voor de eigen mensen is immers eenvoudig te verkrijgen door de Israëlische gijzelaars vrij te laten. Maar waarom zou Hamas dat doen als men ziet dat de publieke opinie in de wereld zich steeds meer tegen Israël begint te keren en de aanleiding van dit alles lijkt te vergeten? Het lijkt erop dat Israël met z’n begrijpelijke vergelding op de terreur van 7 oktober met open ogen in een fuik van Hamas is gelopen.

Mijn sympathie ligt van jongs af aan bij de staat Israël. Het aloude statement is waar: Als de moslimwereld de wapens tegen Israël neerlegt, is het vrede; als Israël dat doet, wordt het vernietigd. Maar de wonderlijke overwinning van 1967 (toen de Arabieren Israël weer eens poogden van de kaart te vegen) blijkt allang een Pyrrusoverwinning te zijn geworden: opeens werd het kleine landje Israël een bezettende macht, dat 3 miljoen Palestijnen moest zien te controleren. Men moest wel, want de Arabische landen weigerden toen elke vredesregeling. Maar uiteindelijk heeft dit alles de morele identiteit van Israël nogal verzwakt: muren, eindeloze grenscontroles, een groeiend neerzien op de Arabische bevolking, verharding – het heeft het land weinig vreugde gebracht. Zelfs al zat er niet veel anders op: het is niet goed om een bezettende macht te worden met een ijzeren vuist. Je mag dat een diep-tragische ontwikkeling noemen.

Uiteraard moet Israël de terreur van Hamas vergelden. Dat is eenvoudig de wrekende taak van de overheid. Laat ze die terroristen vooral achtervolgen tot aan de einden der aarde. Niemand kan van het land hebben verwacht dat men 7 oktober voorbij zou laten gaan om daarna slechts gechanteerd te worden in eindeloze onderhandelingen om de gijzelaars los te krijgen.

Die houding zou Israël ongetwijfeld wel positieve publiciteit en internationaal meeleven hebben opgeleverd… Maar ooit las ik een verhaal van de Israëlische schrijver Ephraim Kishon. Hij schreef hoe Israël het populairste land ter wereld werd, door zich niet te verdedigen tegen vijanden. Men laat zich de zee in drijven – de Joodse bevolking wordt verjaagd of uitgeroeid. Ontroerd schrijft Kishon hoe dan overal ter wereld marsen voor Israël worden gehouden, gedenktekens worden opgericht, pleinen worden vernoemd en een Israel Memorial Day wordt ingesteld. Bewogen toespraken van politici: ‘Dit nooit meer!’ Als we niet meer bestaan zal iedereen van ons houden, schrijft de satiricus Kishon, zo’n 50 jaar geleden…

Dus, vergelding is terecht, maar moet geen wraak worden. Als je diep geraakt bent door de 1200 afgeslachte Israëli’s (en buitenlanders) op 7 oktober, dan moet je ook diep geraakt zijn door de duizenden omgekomen Palestijnse kinderen, vrouwen en bejaarden in de Gaza-strook. Het ene slachtoffer is niet meer waard dan het andere. Ja, ik weet dat de Palestijnen veel van hun ellende grotendeels aan falende, corrupte leiders te danken hebben en aan een Arabische wereld die uiteindelijk niets voor hen doet. Maar dat mag geen argument zijn om de dood van gebombardeerde kinderen als collateral damage weg te poetsen. De staat Israël moet ook een plan B hebben: wat schiet men er uiteindelijk mee op als Gaza aan puin ligt en een jonge generatie Palestijnen popelt om de de uitgedunde Hamas-gelederen aan te vullen? Het brengt de vrede geen stap dichterbij en men zal toch ooit op een of andere manier als Joden en Palestijnen op dat kleine stukje aarde samen moeten leven.

En: laat de Palestijnen waardeloze leiders hebben en laat het zo zijn dat veel Arabische landen het stiekem wel prima vinden dat het aan Iran gelieerde Hamas genadeloos wordt uitgeroeid – je mag van de regering van Israël – een democratisch land met andere normen dan de landen rondom – toch meer verwachten. Het is niet goed dat Netanyahu zelfs deze oorlog hanteert als een middel om maar aan de macht te kunnen blijven, terwijl zijn politiek van verdeeldheid er mede de oorzaak van was dat de grenzen van Israël op die 7e oktober niet goed bewaakt werden. En het is helemaal niet goed dat Joodse kolonisten op de Westoever hun Arabische buren wegtreiteren en deze oorlog hanteren als excuus om zelf ook te doden.

Ik erger me aan de valse hype van dubieuze regeringen en linkse types om het etiket genocide op Israël te willen plakken, terwijl daar geen sprake van is. Ik erger me mateloos aan pro-Palestijnse demonstraties met antisemitische trekken in dit land en elders. Maar stevige kritiek op het beleid van de staat Israël is daarom nog geen antisemitisme. De staat Israël is niet hetzelfde als Gods volk… Het is een land met recht op een veilig bestaan, dat ze zich echter ook aan het volkenrecht dient te houden. Dus heb ik evenmin veel op met de vanzelfsprekendheid waarmee een beweging als Christenen voor Israël zich blind achter alle beleid van de regering-Netanyahu stelt. Sterker nog: suggereert dat God zo’n loyaliteit van ons eist… Dat is politiek misbruik van Zijn Naam maken. Israël is juist gebaat bij kritische vrienden die hun zorgen uiten over uitzichtloos geweld zonder plan voor een andere toekomst.

Onze Heer keert zich scherp tegen wraak en waarschuwt dat allen die naar het zwaard grijpen ook door het zwaard zullen omkomen. En ja, de overheid mag dan dat zwaard opnemen om onschuldigen te wreken, maar dat zal dan proportioneel moeten zijn en zelfkritisch. Kun je onschuldigen wreken door onschuldigen te doden? Nee, Hamas zal daar niet mee zitten. Maar van Israël mogen we meer verwachten.

Omgekomen Israeli’s en omgekomen Palestijnen: als we het ene verdriet zwaarder laten wegen dan het andere, dan verlaten we het spoor van het Evangelie. En hoe zit het met de ook zwaar getroffen Christelijke gemeenten in Gaza: onze broeders en zusters? Die Palestijnen zijn toch om Christus’ wil Gods volk? Pinksteren gaat over staatsgrenzen heen. En Christenen zijn vernoemd naar Jezus Christus die duidelijk maakte dat wraak ingaat tegen de wetten van Gods Koninkrijk en dat enkel genade en verzoening onze wereld nieuw kunnen maken. Ach, wat zien we uit naar de komst van Hem die alle dingen nieuw maken zal.!